Vào mỗi dịp mùng 9 tháng Giêng âm lịch, hàng ngàn người dân và du khách lại nô nức tìm về khu Di tích lịch sử quốc gia địa đạo Gò Thì Thùng (xã An Xuân, huyện Tuy An) để hòa mình vào không khí sôi động của hội đua ngựa truyền thống. Đây không chỉ là một sự kiện thể thao, mà còn là một nét văn hóa độc đáo, có một không hai, mang đậm bản sắc của người dân xứ Nẫu, Phú Yên.
Nét độc đáo từ những kỵ sĩ chân đất và ngựa thồ
Điều làm nên sức hấp dẫn đặc biệt cho hội đua Gò Thì Thùng chính là sự mộc mạc và “không chuyên” của những người tham gia. 32 “kỵ sĩ” góp mặt trong hội đua thực chất là những người nông dân hiền lành, quanh năm gắn bó với ruộng đồng. Và “chiến mã” của họ không phải là những giống ngựa đua thuần chủng mà chính là những chú ngựa thồ, ngày thường vẫn cần mẫn chuyên chở hàng hóa, nông sản qua những con đường làng.
Lần đầu có một nữ vận động viên tham gia tranh tài tại Hội đua ngựa truyền thống Gò Thì Thùng 2024
Các kỵ sĩ điều khiển ngựa mà không cần yên cương, thứ duy nhất họ trang bị là chiếc mũ bảo hiểm để đảm bảo an toàn. Chính sự dân dã này đã tạo ra vô số tình huống dở khóc dở cười, mang lại những tràng cười sảng khoái cho khán giả: có chú ngựa đang phi nước đại bỗng dưng dừng lại không chịu chạy, có chú lại hất văng chủ nhân xuống đất rồi chạy thẳng, hay thậm chí đang đua lại tạt ngang đường để gặm cỏ.
Không khí lễ hội và tinh thần cộng đồng
Hội đua ngựa không chỉ là một cuộc thi tài mà còn là nơi thể hiện tinh thần cộng đồng sâu sắc. Đây là dịp để bà con các xã miền núi của huyện Tuy An, Sơn Hòa, Đồng Xuân gặp gỡ, giao lưu và vui vầy trong những ngày đầu xuân năm mới. Tiếng hò reo cổ vũ vang dội cả một vùng gò đồi, những nụ cười rạng rỡ và cả những tiếng vỗ tay tán thưởng cho những pha xử lý ngẫu hứng của các kỵ sĩ đã tạo nên một bức tranh lễ hội sống động và chân thật.
Ban tổ chức trao giải cho các kỵ sĩ trong giải đua 2025
Từ sân chơi tự phát đến định hướng phát triển
Không ai nhớ chính xác hội đua ngựa Gò Thì Thùng có từ bao giờ. Những người cao tuổi kể lại rằng, ban đầu đây chỉ là một sân chơi tự phát của các gia đình có ngựa thồ trong vùng, họ mang ngựa ra thi thố với nhau xem ngựa nhà ai khỏe hơn, chạy nhanh hơn. Dần dần, nó đã trở thành một thông lệ, một hoạt động văn hóa không thể thiếu mỗi độ xuân về. Nhận thấy giá trị văn hóa độc đáo này, chính quyền địa phương đang có định hướng duy trì và phát triển lễ hội ngày càng quy mô, bài bản hơn, nhằm bảo tồn bản sắc và thúc đẩy du lịch cho tỉnh nhà.
Nguyễn Trung Hòa tổng hợp