Trải dài theo năm tháng, mỗi mảnh đất trên dải đất hình chữ S đều mang trong mình những câu chuyện lịch sử hào hùng, những biểu tượng ghi dấu một thời đạn bom mà kiên trung, bất khuất. Và khi nhắc về Buôn Ma Thuột – thủ phủ của Tây Nguyên đại ngàn, người ta không thể không nhắc đến Tượng đài Chiến thắng sừng sững, uy nghi ngay tại ngã sáu trung tâm Buôn Ma Thuột.[1] Đây không chỉ là một công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc, một điểm nhấn không gian đô thị, mà còn là một “bảo tàng sống”, một bản anh hùng ca bằng đá và đồng, khắc ghi mãi mãi về một trong những chiến công oanh liệt nhất trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc của quân và dân ta.[2]
Tượng đài Chiến thắng Buôn Ma Thuột không chỉ là niềm tự hào của người dân Đắk Lắk mà còn là biểu tượng cho sức mạnh của ý chí, của khát vọng hòa bình và thống nhất non sông.[2] Bất kỳ ai, dù là người con của mảnh đất này hay du khách phương xa, khi đứng trước tượng đài, trong lòng đều dâng lên một niềm xúc động và lòng biết ơn sâu sắc đối với những thế hệ cha anh đã không tiếc máu xương, ngã xuống vì nền độc lập, tự do của Tổ quốc.[3]
Vị trí trái tim và tiếng vọng của lịch sử
Tọa lạc tại vị trí không thể đắc địa hơn, ngay giữa trung tâm tỉnh Đăk Lăk, nơi mà người dân quen gọi với cái tên thân thương là Ngã Sáu.[1] Đây là giao điểm của các trục đường huyết mạch, là điểm giao của Quốc lộ 14 và Quốc lộ 26 khi đi qua Buôn Ma Thuột, tạo thành một trung tâm giao thông, kinh tế và văn hóa sầm uất.[3][4] Chính vị trí “trái tim” này đã tạo cho tượng đài một vai trò đặc biệt: vừa là nhân chứng cho sự phát triển, “thay da đổi thịt” từng ngày của địa phương, vừa là điểm khởi đầu cho mọi hành trình khám phá mảnh đất và con người nơi đây.[1]
Lịch sử của khu vực Ngã Sáu cũng gắn liền với những thời khắc quan trọng của Buôn Ma Thuột. Trước ngày giải phóng, nơi đây chỉ là một bùng binh đơn sơ với cỏ dại và vài cột đèn hiu hắt.[1] Nhưng chính tại khu vực trung tâm này, những trận giao tranh ác liệt nhất đã diễn ra trong hai ngày 10 và 11 tháng 3 năm 1975.[4] Đó là trận đánh then chốt, mang tính quyết định trong toàn bộ Chiến dịch Tây Nguyên, một đòn tấn công chiến lược làm rung chuyển toàn bộ hệ thống phòng thủ của địch ở miền Nam.[4][5]
Sau ngày đất nước thống nhất, nhận thức sâu sắc về tầm vóc và ý nghĩa vĩ đại của chiến thắng Buôn Ma Thuột, chính quyền và nhân dân tỉnh Đắk Lắk đã quyết tâm xây dựng một công trình tưởng niệm xứng tầm.[3] Và Ngã Sáu lịch sử đã được chọn làm nơi đặt tượng đài, như một sự khẳng định rằng, từ chính nơi lửa đạn ác liệt nhất, sự sống, hòa bình và khát vọng vươn lên sẽ đơm hoa kết trái. Tượng đài Chiến thắng Buôn Ma Thuột, khánh thành vào năm 2010, trở thành biểu tượng không thể tách rời của Đăk Lăk, là nơi thường xuyên diễn ra các sự kiện chính trị, văn hóa, nghệ thuật quan trọng của tỉnh.[3]
Kiến trúc Tượng đài – Một bản giao hưởng của sức mạnh và văn hóa
Tượng đài Chiến thắng Buôn Ma Thuột là một tổ hợp kiến trúc nghệ thuật được thiết kế công phu, mỗi chi tiết đều mang một tầng ý nghĩa sâu sắc, hòa quyện giữa yếu tố lịch sử, quân sự và bản sắc văn hóa đặc trưng của các dân tộc Tây Nguyên.
Điểm nhấn trung tâm và ấn tượng nhất của cụm tượng đài chính là hình ảnh một cột trụ cao, vững chãi, hiên ngang vút lên trời xanh.[4] Cột trụ này không phải là một khối bê tông vô tri, mà được tạo hình cách điệu từ hình ảnh cây ná – một loại vũ khí thô sơ nhưng lại gắn bó mật thiết với đời sống sinh tồn và công cuộc giữ làng, giữ nước của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.[4] Hình ảnh cây ná được chọn làm trung tâm không chỉ tôn vinh trí tuệ, lòng dũng cảm của người dân bản địa mà còn mang một thông điệp sâu sắc: sức mạnh của dân tộc Việt Nam được tạo nên từ sự kết hợp giữa sức mạnh quân sự hiện đại và sức mạnh của chiến tranh nhân dân, của nền văn hóa và truyền thống bất khuất ngàn đời.
Trên đỉnh của “cây ná” khổng lồ ấy là cụm tượng đồng nguyên khối, khắc họa hình ảnh người mẹ Việt Nam anh hùng, mà nguyên mẫu được lấy từ Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân Huỳnh Thị Hường (thường gọi là Má Hai), cùng với hai người chiến sĩ giải phóng quân.[2][3] Hình ảnh người mẹ hiền từ mà kiên nghị, đứng giữa hai người lính trẻ trong tư thế vững chãi, thể hiện cho sự đùm bọc, chở che của hậu phương lớn đối với tiền tuyến. Đó là biểu tượng của tình quân dân, của lòng yêu nước, của sự hy sinh thầm lặng mà vĩ đại của những người mẹ, người vợ проводили chồng con ra trận. Ba nhân vật được đặt trên đỉnh cao nhất, như một sự tôn vinh cao quý nhất dành cho những con người đã làm nên lịch sử.[2]
Bên dưới, và cũng là một phần không thể thiếu tạo nên linh hồn của tượng đài, là mô hình chiếc xe tăng T-54 mang số hiệu 980.[2] Đây không phải là một con số ngẫu nhiên. Số hiệu 980 chính là của chiếc xe tăng anh hùng thuộc Đại đội 9, Trung đoàn xe tăng 273 (Quân đoàn 3), do Đại đội trưởng Đoàn Sinh Hưởng trực tiếp chỉ huy, đã dũng mãnh dẫn đầu đội hình tấn công, đánh chiếm Sở chỉ huy Sư đoàn 23 của địch vào ngày 10 và 11 tháng 3 năm 1975.[2][6] Chiếc xe tăng T-54 số hiệu 980 đã trở thành huyền thoại, là biểu tượng cho sức mạnh tấn công như vũ bão của quân giải phóng, là “quả đấm thép” quyết định, đập tan mọi sự kháng cự của kẻ thù.[7]
Việc lựa chọn mô hình xe tăng T-54 thay vì T-34 như trong thiết kế ban đầu cũng là cả một câu chuyện đầy trách nhiệm với lịch sử.[7][8] Ban đầu, một mô hình xe tăng T-34 mang số hiệu 945 (tượng trưng cho tháng 9 năm 1945) đã được dựng lên.[7][9] Tuy nhiên, sau đó, với những ý kiến đóng góp đầy tâm huyết từ các cựu chiến binh, các nhà nghiên cứu lịch sử – những người đã trực tiếp tham gia trận đánh – chính quyền tỉnh đã quyết định thay thế bằng mô hình xe tăng T-54 số hiệu 980 để đảm bảo tính chính xác tuyệt đối của lịch sử.[8][9] Điều này cho thấy sự trân trọng và cầu thị của thế hệ sau đối với những sự thật lịch sử, dù là chi tiết nhỏ nhất.
Số hiệu 980 trên xe tăng chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc
Ý nghĩa lịch sử vĩ đại và giá trị giáo dục sâu sắc
Tượng đài Chiến thắng Buôn Ma Thuột là một thông điệp lịch sử đanh thép, một lời nhắc nhở thiêng liêng về chiến thắng ngày 10/3/1975.[2] Đây là trận đánh mở màn cho Chiến dịch Tây Nguyên, là phát súng lệnh cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975.[3] Chiến thắng Buôn Ma Thuột đã tạo ra một bước ngoặt chiến lược, làm thay đổi hoàn toàn cục diện chiến trường, phá vỡ hệ thống phòng ngự của địch ở Tây Nguyên và tạo đà cho quân ta thần tốc tiến về giải phóng Sài Gòn, thống nhất đất nước.[7][8]
Do đó, tượng đài không chỉ để tưởng nhớ. Nó còn là biểu tượng của lòng tự hào dân tộc, của lòng biết ơn vô hạn đối với sự hy sinh của các anh hùng, liệt sĩ, của đồng bào đã ngã xuống trên mảnh đất này.[3][7] Nó là minh chứng sống động cho sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, cho ý chí kiên cường, tinh thần bất khuất và nghệ thuật quân sự tài tình của Đảng và quân đội ta.[2]
Ngày nay, Tượng đài Chiến thắng Buôn Ma Thuột đã vượt qua vai trò của một công trình kỷ niệm để trở thành một địa chỉ đỏ trong việc giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ. Các buổi lễ kỷ niệm, các hoạt động về nguồn, các buổi sinh hoạt ngoại khóa của học sinh, sinh viên thường xuyên được tổ chức tại đây.[3] Đứng dưới bóng tượng đài, các thế hệ trẻ hôm nay có thể cảm nhận một cách sâu sắc hơn về quá khứ hào hùng của dân tộc, hiểu rõ hơn về giá trị của hòa bình, độc lập, tự do mà mình đang được hưởng. Từ đó, khơi dậy trong các em lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc và ý thức trách nhiệm trong việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.[3]
Biểu tượng của sự vươn lên và hội nhập
Nếu như trong quá khứ, Ngã Sáu là nơi chứng kiến những trận chiến ác liệt, thì ngày nay, nơi đây lại là minh chứng cho sức sống mãnh liệt và sự phát triển năng động của Buôn Ma Thuột.[1] Tượng đài Chiến thắng, với vẻ đẹp uy nghi và hiện đại, hài hòa với không gian kiến trúc xung quanh, đã góp phần tạo nên một diện mạo mới cho Buôn Ma Thuột. Nó không chỉ thu hút du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu về lịch sử, mà còn là không gian công cộng, nơi diễn ra các hoạt động văn hóa, lễ hội sôi động, tiêu biểu như Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột.[1][8]
Tượng đài đứng đó, sừng sững giữa dòng chảy của thời gian, một bên là quá khứ hào hùng không thể nào quên, một bên là hiện tại đang vươn mình phát triển mạnh mẽ. Nó như một lời khẳng định rằng, người dân Buôn Ma Thuột, người dân Đắk Lắk nói riêng và cả dân tộc Việt Nam nói chung sẽ không bao giờ quên quá khứ, sẽ lấy đó làm động lực để xây dựng một tương lai tươi sáng hơn, đàng hoàng hơn, to đẹp hơn như Bác Hồ kính yêu hằng mong muốn.
Tượng đài Chiến thắng Buôn Ma Thuột mãi mãi là bản anh hùng ca bất tử, là một biểu tượng thiêng liêng trong trái tim mỗi người con đất Việt. Nó là sự kết tinh của máu và hoa, của nước mắt và nụ cười, của quá khứ và tương lai, sừng sững, uy nghi giữa lòng Tây Nguyên đại ngàn, kể mãi câu chuyện về một chiến thắng huyền thoại.
TS. Nguyễn Trung Hòa
Tư liệu tham khảo:
- thongtinbuonmathuot.com
- xanhsm.com
- luhanhvietnam.com.vn
- thanhphobmt.com
- tienphong.vn
- baodaklak.vn
- daidoanket.vn
- dulichvietnam.com.vn
- daklak.gov.vn